Toruń - Kościół Świętego Ducha
Toruń, Rynek Staromiejski 14, kujawsko-pomorskie
Wyróżnienie w kategorii - Utrwalenie wartości zabytkowej pojedynczego obiektu (2017)
Właściciel: Dom Zakonny Towarzystwa Jezusowego w Toruniu
Rys historyczny
Staromiejski dom modlitwy gminy luterańskiej w Toruniu wzniesiono według projektu Efraima Schroegera, oddano do użytku w 1756 roku. Kościół wraz z wyposażeniem wielokrotnie remontowano i odnawiano. W latach 1897-1899 dobudowano wieżę przed fasadą. Po II wojnie światowej świątynię przejął zakon jezuitów. Obecnie świątynia pełni funkcję rektoralnego kościoła akademickiego.
Zakres wykonanych prac
Zrealizowane w latach 2009-2012 prace remontowo-konserwatorskie objęły wszystkie elewacje zewnętrzne korpusu i wieży, wraz z detalami architektonicznymi, nowe pokrycie dachu, odnowienie malarskie wnętrza z częściowym odtworzeniem polichromii, prace przy kamiennych portalach oraz otworowej stolarce okiennej i drzwiowej, w tym przy XVIII-wiecznych drzwiach z kruchty do kościoła i przy intarsjowanych drzwiach do zakrystii. Zrealizowany program prac konserwatorsko-renowacyjnych przyczynił się do zachowania zastanych wartości zabytkowych i do wyeksponowania wartości odkrytych w trakcie badań, przede wszystkim polichromii na ścianach wewnętrznych – iluzjonistycznych kotar wokół intarsjowanych drzwi i portalu w północnej nawie bocznej oraz wokół ambony przy filarze północnym w nawie głównej.
Opis podjętych działań
Cenne portale kamienne oczyszczono, ubytki uzupełniono zaprawą imitująca kamień dębnicki, po wysezonowaniu kity szlifowano na sucho i mokro. Przy elewacjach zewnętrznych prace objęły wyprawy tynkarskie wraz z detalami architektonicznymi (opaski okienne, gzymsy, parapety, woluty), cokół z płyt piaskowca oraz cokół z lastriko płukanego. Usunięto odspojone tynki, uzupełniono ubytki zaprawami o odpowiednich parametrach, profile detalu w razie konieczności (np. przy zniszczonych wolutach attyki) uzupełniano techniką ciągnioną. Ściany oraz lustra detali zatarto ręcznie tykiem na mokro, całość pomalowano. Płyty piaskowcowe cokołu oczyszczono mechanicznie ze szczelnych nawarstwień, zdezynfekowano, uzupełniono ubytki, założono nowe spoiny i scalono kolorystycznie.
Konserwacji, renowacji i restauracji poddano także dębową stolarkę okienną z czasów budowy kościoła, pozostawiając ramy okienne i zachowane dobrze skrzydła, pozostałe skrzydła uzupełniono na ich podstawie. Instalacje (elektryczne, nagłośnieniowe, monitoringu i przeciwpożarowe) wprowadzono do wnętrza w sposób jak najmniej widoczny, bez ingerencji w odbiorze zabytku.
Przeprowadzone starannie prace objęły szereg elementów, współtworzących historyczną tkankę kościoła. W efekcie przywrócono i podkreślono estetyczną integralność zabytku, dokładając do niej – w wyniku konserwatorskich odkryć – nowy element polichromii wewnątrz.
Konserwacji, renowacji i restauracji poddano także dębową stolarkę okienną z czasów budowy kościoła, pozostawiając ramy okienne i zachowane dobrze skrzydła, pozostałe skrzydła uzupełniono na ich podstawie. Instalacje (elektryczne, nagłośnieniowe, monitoringu i przeciwpożarowe) wprowadzono do wnętrza w sposób jak najmniej widoczny, bez ingerencji w odbiorze zabytku.
Przeprowadzone starannie prace objęły szereg elementów, współtworzących historyczną tkankę kościoła. W efekcie przywrócono i podkreślono estetyczną integralność zabytku, dokładając do niej – w wyniku konserwatorskich odkryć – nowy element polichromii wewnątrz.
Uzasadnienie
Wyróżnienie przyznano za wysoki poziom kompleksowych i różnorodnych działań konserwatorskich, w wyniku których, między innymi, odkryto nieznane dotąd elementy oryginalnego wystroju. Zrealizowany program prac konserwatorskich pozwolił na wyeksponowanie w pełni walorów zabytkowych obiektu.
Opracowano na podstawie: Zabytek Zadbany AD 2016 (tekst: J. Piotrowska), Warszawa: Narodowy Instytut Dziedzictwa, 2016.
Opracowano na podstawie: Zabytek Zadbany AD 2016 (tekst: J. Piotrowska), Warszawa: Narodowy Instytut Dziedzictwa, 2016.
