Gniezno - Dawny Sąd Ziemski i Okręgowy, obecnie siedziba Sądu Rejonowego w Gnieźnie
Gniezno, ul. Franciszkańska 9, wielkopolskie
Wyróżnienie w kategorii - Utrwalenie wartości zabytkowej pojedynczego obiektu (2016)
Właściciel: Sąd Rejonowy w Gnieźnie
Rys historyczny
Budowlę wzniesiono w latach 1878-1881 według projektu berlińskich architektów Hermanna i Schultzego, z przeznaczeniem na siedzibę gnieźnieńskiego Sądu Ziemskiego i Okręgowego. Elewacjom z cegły licowej nadano formy popularnego wówczas Rundbogenstilu. Od 1881 roku gmach pełni stale funkcję sądowniczą.
Zakres wykonanych prac
Przeprowadzone w latach 2006-2014 prace remontowo-budowlane i konserwatorskie przyczyniły się do wydobycia, utrwalenia i wyeksponowania wartości artystycznych obiektu – elewacji oraz wnętrz.
W pierwszej kolejności pracom poddano elewacje, przywracając im pierwotny wyraz architektoniczny przez usunięcie śladów wcześniejszych, prowizorycznych napraw, wzmocnienie strukturalne, oczyszczenie powierzchni metodą strumieniowo-ścierną (tak zwanym gumkowaniem – le gommage), uzupełnienie ubytków lica ścian i kształtek ceramicznych, wymianę wtórnego spoinowania i scalenie kolorystyczne. Prace renowacyjne i zabezpieczające objęły także piaskowcowe kolumny międzyokienne w drugiej kondygnacji, detale tynkowane i stalowe kraty okienne. Na dachu budynku odtworzono, w oparciu o materiały historyczne, formę wysokich ceglanych kominów.
Szeroki zakres prac przeprowadzono we wnętrzu siedziby sądu – renowację tynków, malowanie ścian i sufitów, renowację schodów i balustrad w klatkach schodowych. Odtworzono historyczną wewnętrzną stolarkę drzwiową oraz wykonano posadzki i parkiety nawiązujące do wystroju historycznego. Zachowano i wyeksponowano w formie świadków fragmenty struktury budowlanej. Nowe elementy – szklane ścianki działowe – nie zakłócają odbioru wnętrza.
W pierwszej kolejności pracom poddano elewacje, przywracając im pierwotny wyraz architektoniczny przez usunięcie śladów wcześniejszych, prowizorycznych napraw, wzmocnienie strukturalne, oczyszczenie powierzchni metodą strumieniowo-ścierną (tak zwanym gumkowaniem – le gommage), uzupełnienie ubytków lica ścian i kształtek ceramicznych, wymianę wtórnego spoinowania i scalenie kolorystyczne. Prace renowacyjne i zabezpieczające objęły także piaskowcowe kolumny międzyokienne w drugiej kondygnacji, detale tynkowane i stalowe kraty okienne. Na dachu budynku odtworzono, w oparciu o materiały historyczne, formę wysokich ceglanych kominów.
Szeroki zakres prac przeprowadzono we wnętrzu siedziby sądu – renowację tynków, malowanie ścian i sufitów, renowację schodów i balustrad w klatkach schodowych. Odtworzono historyczną wewnętrzną stolarkę drzwiową oraz wykonano posadzki i parkiety nawiązujące do wystroju historycznego. Zachowano i wyeksponowano w formie świadków fragmenty struktury budowlanej. Nowe elementy – szklane ścianki działowe – nie zakłócają odbioru wnętrza.
Opis podjętych działań
Za szczególnie ważną należy uznać konserwację i renowację zachowanego zabytkowego wystroju głównej sali rozpraw, połączono tu dbałość o substancję zabytkową ze współczesnymi wymaganiami użytkowymi. Pracom konserwatorskim poddano nie tylko najefektowniejszy element wystroju sali – drewniany, intarsjowany strop z dekoracją sztukatorską w formie rozet w otoczeniu rózeg liktorskich, ale także zachowane oryginalne elementy wystroju: stolarkę drzwiową, boazerie na ścianach, piece kaflowe, lampy oraz meble sądowe – ławy i pulpit oskarżyciela, obrońcy i oskarżonego. Na podstawie badań odtworzono dekorację malarską ścian, a oryginalne meble posłużyły za wzór dla uzupełnienia wyposażenia sali o stół i fotele sędziowskie, pulpit dla świadka, ławy dla publiczności, a także ławy na korytarzach sądowych.
Prace utrwaliły i podkreśliły wartości zabytku architektury, który jest cennym świadectwem historii i przemian artystycznych wieku XIX. Wydobyte zostały pieczołowicie i posłużyły za wzór dla prac renowacyjnych wyposażenia budynku w stałym, publicznym użytkowaniu.
Prace utrwaliły i podkreśliły wartości zabytku architektury, który jest cennym świadectwem historii i przemian artystycznych wieku XIX. Wydobyte zostały pieczołowicie i posłużyły za wzór dla prac renowacyjnych wyposażenia budynku w stałym, publicznym użytkowaniu.
Uzasadnienie
Wyróżnienie przyznano za wysoki poziom kompleksowych i różnorodnych działań konserwatorskich, które przyczyniły się do utrzymania i ekspozycji wartości historycznych i artystycznych zabytku. Budynek sądu pełni nieprzerwanie swoją pierwotną funkcję, a dostosowując go do współczesnych standardów użytkowych, zachowano walory oryginalnego wystroju.
Opracowano na podstawie: Zabytek Zadbany AD 2016 (tekst: J. Piotrowska), Warszawa: Narodowy Instytut Dziedzictwa, 2016.
Opracowano na podstawie: Zabytek Zadbany AD 2016 (tekst: J. Piotrowska), Warszawa: Narodowy Instytut Dziedzictwa, 2016.
