Międzyrzecz – zamek piastowski z zespołem dworsko-parkowym 130. pomnikiem historii
nowość
Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej, na wniosek Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, zamek piastowski z zespołem dworsko-parkowym w Międzyrzeczu został uznany za pomnik historii.
Zamek piastowski w Międzyrzeczu wraz z towarzyszącym mu założeniem dworsko-parkowym stanowi przykład dobrze zachowanego zespołu przestrzennego średniowiecznej twierdzy. Ze względu na przygraniczne położenie Międzyrzecza, jednego z najdalej na zachód wysuniętych grodów piastowskich, wzniesiony tu w XIV w. murowany zamek był w kolejnych stuleciach miejscem licznych walk o utrzymanie zachodnich granic I Rzeczypospolitej. Teren zamku i jego podgrodzia był także siedzibą regionalnej władzy administracyjnej: kasztelanii, a następnie starostwa niegrodowego. Funkcję starostów międzyrzeckich piastowały postaci ważne dla historii Polski, w tym hetmani wielcy koronni: Jan Zamoyski, Stanisław Żółkiewski oraz Stanisław Jabłonowski. Podkreśla to ponadregionalne znaczenie warowni w Międzyrzeczu w systemie obronnym I Rzeczypospolitej.
Na istotną rolę Międzyrzecza jako ważnego ośrodka wojskowego, administracyjnego i religijnego w państwie pierwszych Piastów wskazują wzmianki w źródłach historycznych. W żywocie św. Wojciecha, tzw. Pasji z Tegernsee z początku XI w. Międzyrzecz wskazany jest jako miejsce pierwszego na ziemiach polskich klasztoru benedyktynów. Stąd wywodzić miało się Pięciu Braci Męczenników, mnichów benedyktyńskich zamordowanych podczas misji chrystianizacyjnej na terenach Polski w 1003 r. Biskup Thietmar z Merseburga opisuje wizytę w Międzyrzeczu cesarza Henryka II podczas wyprawy wojennej przeciwko Bolesławowi Chrobremu w 1005 r. Gród wymieniany jest także w średniowiecznych kronikach Gala Anonima i Jana z Czarnkowa.
Po drugiej wojnie światowej i powrocie miejscowości w granice Polski zespół stał się siedzibą założonego przez Alfa Kowalskiego muzeum, dokumentującego historię i kulturę polską na obszarze ziemi międzyrzeckiej. Zgromadzono w nim m.in. unikatową, najbogatszą w Polsce kolekcję portretów trumiennych. Dzięki prężnej działalności muzeum, pod którego opieką znalazł się teren zamku wraz z otoczeniem, zabytek pełnił w XX w. ważną rolę w odbudowywaniu tożsamości polskiej na tzw. ziemiach odzyskanych.